Wady wzroku - orzeczenia o niepełnosprawności
W Polsce obowiązuje podwójny system orzekania o niepełnosprawności:
- do celów ubezpieczeń społecznych,
- do celów rehabilitacyjnych, pomocy społecznej itp.
1 września 1996 r. na mocy znowelizowanych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym, wprowadzono nowy system orzekania o niezdolności do pracy, zastępujący wcześniejsze orzekanie o inwalidztwie. Poprzednio do jednej z trzech grup inwalidów kwalifikowały lekarskie komisje do spraw inwalidztwa i zatrudnienia. Obecnie o zdolności do pracy zawodowej orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a jego orzeczenie służy tylko celom rentowym.
Lekarz orzecznik może orzec:
- całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- całkowitą niezdolność do pracy,
- częściową niezdolność do pracy.
Tak ogólne określenia nie są wystarczające do celów
rehabilitacyjnych, udzielania pomocy socjalnej, korzystania z uprawnień
przysługujących osobom niepełnosprawnym itp. Dlatego z dniem 1 września
1996 r. została znowelizowana ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych. Ustawa ustala trzy stopnie
niepełnosprawności - znaczny, umiarkowany i lekki. Orzeczenie o zaliczeniu do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności - na wniosek
osoby zainteresowanej - wydają powiatowe zespoły do spraw orzekania
przy powiatowych centrach pomocy rodzinie.
Według ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (art. 4. 1.) "Do znacznego stopnia
niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność
organizmu:
1) niezdolną do podjęcia zatrudnienia,
2) zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagającą niezbędnej w celu
pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy
innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej
egzystencji.
2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia na
stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości
wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w celu pełnienia ról
społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia, nie
wymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.
4. Ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie
sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie, bez
pomocy innych osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się
przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.
5. Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności osoby, o której
mowa w ust. 1 pkt 2, nie wyklucza możliwości podejmowania przez tę
osobę zatrudnienia, także poza zakładem pracy chronionej lub zakładem
aktywizacji zawodowej.
Art. 5.(1) Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust.
2 i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie
art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1998 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (...), traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust.
2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust.
3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 901 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności."
Tak określane stopnie niepełnosprawności odnoszą się do wszystkich rodzajów niepełnosprawności i są również zbyt ogólne. Do różnych celów, a głównie celów rehabilitacyjnych, niezbędne jest ustalenie nie tylko stopnia, ale również rodzaju niepełnosprawności. Inne ograniczenia bowiem powoduje uszkodzenie narządu ruchu, inne utrata słuchu, inne brak wzroku i inne np. upośledzenie umysłowe. W tym miejscu należy dodać, że są osoby, u których występuje dwie lub więcej różnych niepełnosprawności, np. jednoczesna utrata wzroku i słuchu, uszkodzenie narządu ruchu i upośledzenie umysłowe, utrata wzroku z powodu cukrzycy i amputacje kończyn.
Niezbędne więc jest określanie stopnia i rodzaju niepełnosprawności. Niezbędne jest również możliwie precyzyjne ustalanie zakresu danego defektu. Czym innym jest bowiem całkowita utrata wzroku, a czym innym ograniczenie pola widzenia do 20 stopni, chociaż w obydwu przypadkach zespół orzekający zaliczy te osoby do znacznego stopnia niepełnosprawności.
Do I grupy inwalidów (znaczny stopień niepełnosprawności) kwalifikowane są osoby z całkowitą ślepotą obuoczną lub praktyczną ślepotą obuoczną - ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku nie przekracza 5% normalnej ostrości oraz osoby, u których pole widzenia zawężone jest do około 20 stopni - widzenie lunetowe.
Do II grupy inwalidów (umiarkowany stopień niepełnosprawności) zalicza się osoby, u których ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku wynosi od 6% do 10% normalnej ostrości oraz osoby z zawężonym polem widzenia do około 30 stopni.
Do III grupy inwalidów (lekki stopień niepełnosprawności) kwalifikują się osoby z obuoczną bezsoczewkowością, osoby jednooczne oraz osoby, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcji szkłami nie przekracza 25% normalnej ostrości. Osoby te nie są prawnie uznawane za niewidome.
Ponadto, przy kwalifikowaniu uwzględnia się inne czynniki. Jeżeli np. pacjentowi grozi odwarstwienie siatkówki i w konsekwencji utrata bądź znaczne pogorszenie wzroku, nawet, jeżeli aktualna ostrość i pole widzenia są lepsze niż wynika to z podanych norm, zaliczany jest do wyższego stopnia niepełnosprawności. Podobnie na podwyższenie stopnia niepełnosprawności wpływa postępujące zwyrodnienie barwnikowe siatkówki i inne schorzenia. Z tych względów, zdecydowana większość osób prawnie uznanych za niewidome, dysponuje pewnymi, niekiedy znacznymi, możliwościami widzenia. W Polsce według obowiązującego prawa za praktycznie niewidome uważane są osoby słabowidzące, które w odpowiednich warunkach oświetleniowych funkcjonują podobnie jak osoby pełnosprawne. Takie kryteria kwalifikowania do stopni niepełnosprawności, a dawniej do grup inwalidzkich, zwłaszcza do I i II, powodują, że wśród osób zaliczanych do niewidomych są osoby, które utraciły wzrok całkowicie, osoby z poczuciem światła oraz z użytecznymi możliwościami widzenia. Jest to przyczyną nieporozumień, podejrzeń o symulację, wyłudzanie uprawnień itp.
Na podstawie zachowania osób słabowidzących niekiedy wydawane są opinie dotyczące niewidomych. Możliwość widzenia w granicach 10% normalnej ostrości daje wielkie możliwości osobie słabowidzącej. Umożliwia to w wielu sytuacjach życiowych zupełnie dobre funkcjonowanie. W warunkach np. dobrego oświetlenia otoczenie może nawet nie zauważać dysfunkcji wzroku. Podobnie ma się sprawa z zawężeniem pola widzenia. W tym przypadku ostrość wzroku może być nawet stuprocentowa. Wzrok taki umożliwia niemal swobodne czytanie i pisanie, oglądanie programów telewizyjnych, a nawet oglądanie bardzo małych obiektów pod mikroskopem. Trudności wyłaniają się dopiero w dużej przestrzeni, w której osoba słabowidząca doskonale widzi jedne przedmioty i zupełnie nie widzi innych (widzenie lunetowe). Jej wzrok, mimo poważnych ograniczeń, jest bardzo przydatny w życiu codziennym, chociaż wyklucza wykonywanie niektórych zawodów i czynności.
Osoby niewidome nie mają takich możliwości. Przy wykonywaniu czynności życiowych, pracy zawodowej, zdobywaniu wykształcenia itd. muszą stosować metody bezwzrokowe. Ich niepełnosprawność jest widoczna.
Otoczenie nie zna tych uwarunkowań i różnic. Taki stan rzeczy jest bardzo niekorzystny zarówno dla niewidomych, jak i dla słabowidzących.
Osoby z niepełnosprawnością wzroku podzielić można również na niewidomych i ociemniałych. Do niewidomych zaliczają się osoby, które urodziły się niewidome oraz te, które utraciły wzrok we wczesnym dzieciństwie i nie pamiętają wrażeń wzrokowych.
Osoby, które utraciły wzrok w późniejszych latach życia, zaliczane są do ociemniałych.
Ze względów rehabilitacyjnych, spośród ociemniałych wyodrębnia się nowo ociemniałych. Są to osoby, które utraciły wzrok nie wcześniej niż przed dwoma laty lub później i nie zdążyły jeszcze przystosować się do nowych warunków.
Podziały te są ważne ze względów teoretycznych i praktycznych. Okres życia, w którym nastąpiła utrata wzroku oraz stopień jego utraty, mają wielkie znaczenie w rehabilitacji podstawowej, zawodowej, psychicznej i społecznej.
Źródło : Polski Związek Niewidomych
przygotowała : Kornelia
